Skażenie mikrobiologiczne produktów kosmetycznych ma ogromne znaczenie dla przemysłu. Może stać się główną przyczyną strat zarówno wizerunkowych, jak i ekonomicznych. Zanieczyszczenie kosmetyków może skutkować także przekształceniem ich w produkty niebezpieczne dla konsumentów. Częściej jednak rozwój drobnoustrojów staje się przyczyną zmian w kosmetyku, wpływając na jego zapach, kolor czy konsystencję.
Wielu z nas nie zdaje sobie sprawy, że każdy produkt kosmetyczny, który dobrze wpływa na skórę, jest również świetną pożywką dla mikroorganizmów - bakterii i grzybów. Nawet jedna niewidoczna gołym okiem komórka bakteryjna lub grzybowa, w odpowiednich warunkach może błyskawicznie się rozwinąć i stworzyć kolonię.
Nadmiar bakterii i grzybów może wpływać na kosmetyk na wiele sposobów:
Mikroorganizmy w kosmetykach mogą również negatywnie wpływać na stan zdrowia konsumenta - wywoływać zarówno (przeważnie) nieszkodliwe swędzenie skóry, jak również poważne infekcje.
Najpopularniejszymi badaniami mikrobiologicznymi kosmetyków są testy na całkowitą liczbę tlenową oraz na obecność grzybów lub drożdży. Pierwszy z testów polega na rozcieńczeniu produktu kosmetycznego i umieszczeniu jego niewielkiej ilości na płytce agarowej, z określonymi składnikami odżywczymi sprzyjającymi rozwojowi bakterii. Wynik testu świadczy o ilości bakterii w produkcie w momencie poddania go badaniu. Test na obecność grzybów i drożdży wykonuje się podobnie, ale próbkę wysiewa się na płytkę agarową ze składnikami odżywczymi specyficznymi dla wzrostu grzybów. Dodaje się również antybiotyk blokujący rozwój bakterii. Następnie płytkę umieszcza się w inkubatorze, a po upływie 48 godzin można obserwować wzrost grzybów.
Europejska Agencja Leków nie określa konkretnego zestawu badań mikrobiologicznych, nalega natomiast na bezpieczeństwo składników produktów, by nie szkodziły konsumentom. Najlepszym sposobem spełnienia tego wymogu jest wykonanie testów mikrobiologicznych każdej partii. Jest to odpowiedzialne postępowanie w celu ochrony zarówno konsumentów, jak i produktów.
Mikrobiolodzy stoją przed wyzwaniami, które inspirują ich do opracowania nowych formuł kosmetyków - z jednej strony produkty nie mogą być drażniące dla konsumentów, z drugiej zaś muszą być odporne na zanieczyszczenia mikrobiologiczne. Aktualne trendy w tej dziedzinie obejmują badania nad nowymi cząsteczkami o działaniu biocydowym, analizę mieszanek konserwantów oraz poszukiwanie szybkich, niezawodnych metod wykrywania skażenia mikrobiologicznego oraz testowania skuteczności konserwantów w każdym preparacie.